|
Daar kwam de trein !
Verhaal op verzoek geschreven over het postvervoer per spoor
van en naar Aalsmeer n.a.v. de gehouden lezing op maandag 3 januari
2005.
Het postgebeuren en in het bijzonder de afstempelingen met de
naam Aalsmeer zijn  al
jaren een verzamelgebied waar ik op zoek naar ben.
Met wisselend succes kom je dingen tegen. Zo'n vijf jaar geleden
vond ik in een dubbeltjesboek op de ruilbeurs een zegel met een,
voor mij, vreemde Aalsmeer afstempeling.
Na wat zoekwerk kwam ik er achter dat het om een trein of blokstempel
ging dat op het zegeltje zat. Een hele wereld ging er voor me
open. Zoals zoveel Aalsmeerders wist ik wel dat de trein ooit
ons dorp aandeed maar dat er ook post mee ging wist ik niet. Het
bewuste zegeltje ziet u hierbij afgebeeld. Op het zegel is slechts
een fragment van het stempel te zien. Het stempel zelf meet 3
cm bij 2,5 cm en is dus zelden volledig op een postzegel te vinden.
Mijn zoektocht naar poststukken en postwaardestukken was dus begonnen.
Op deze post zou ik immers het hele stempel kunnen aantreffen.
Na ongeveer een jaar vond ik het eerste poststuk met daarop een
volledig treinstempel. In het stempel stond de tekst; "AMSTERDAM
~ HAARLEM via AALSMEER". Vrijwel gelijktijdig vond ik een ander
poststuk met een geheel ander stempel erop namelijk met de tekst;
"HAARLEM ~ AMSTERDAM via AALSMEER".
Een trajectstempel in tegenovergestelde richting van het eerste
stempel. Voor mij was de verrassing zeer groot, twee verschillende
stempels met Aalsmeer erin. Na dit gevonden te hebben ben ik op
zoek gegaan in de bibliotheek van de Nederlandse Bond van Filatelisten
Verenigingen.
In deze bibliotheek vond ik het boekje "Spoor en Post" met daarin
alle in Nederland gebruikte trein-stempels. Daarin vond ik de
stempelserie waartoe mijn Aalsmeerse afbeeldingen behoren. De
serie blokstempels is gebruikt van 1910 t / m 1977 en op vrijwel
alle trajecten in Nederland in gebruik geweest. In dit boekwerkje
bevond zich zelfs een lijst van alle plaatsen die ooit in dit
soort stempel zijn gebruikt en dus ook van Aalsmeer. Uit deze
lijst bleek dat er zelfs meer soorten stempels met Aalsmeer erin
hadden bestaan. Naast de stempels AMSTERDAM ~ HAARLEM via AALSMEER
hebben er ook enkel trajectstempels bestaan zoals AALSMEER ~ HAARLEM
en AALSMEER ~ AMSTERDAM en in tegenovergestelde richting.
Afbeeldingen stempels.
Blokstempels of treinstempels gebruikt op trajecten van via of
naar Aalsmeer van 1912 tot ca. 1950. Stempels zijn nagetekend
en verkleind weergegeven.
2 augustus 1912 
Die tweede augustus van 1912 was voor Aalsmeer een feestdag, op
die dag reed de eerste trein van Aalsmeer naar Haarlem. Na vele
jaren van voorbereiding was het eindelijk zover, Aalsmeer was
via Haarlem verbonden met het landelijke spoorwegnet. Ruim veertig
jaar hadden de voorbereidingen en het uitwerken van de plannen
geduurd.
Het station Aalsmeer met emplacement was een onderdeel van de
Haarlemmermeerspoorlijnen. Deze spoorlijnen werden geopend tussen
de jaren 1912 en 1918. Aalsmeer nam een zeer centrale plaats in.
Vanuit de richtingen; Amsterdam ~ Amstelveen, Haarlem ~ Hoofddorp
en Nieuwersluis ~ Vinkeveen ~ Mijdrecht ~ Uithoorn kwamen de sporen
in Aalsmeer bij elkaar.
Via Uithoorn was ook Alphen bereikbaar, via Hoofddorp kon men
naar Leiden en via Haarlem reed de trein regelmatig door naar
Zandvoort. Als een spin in zijn web lag Aalsmeer in het midden
van de Haarlemmermeer-spoorwegen. Via het spoor werden natuurlijk
personen vervoerd. Zo kwamen dagjesmensen (boeierlui) vanuit Amsterdam
naar de Westeinderplassen. Vanuit Aalsmeer ging men met de trein
naar het strand in Zandvoort. Naast personenvervoer werden natuurlijk
ook goederen vervoerd zoals kolen en turf naar de kwekerijen in
Aalsmeer.
Vanuit Aalsmeer werden planten en bloemen per spoor
vervoerd. Vanaf Station Aalsmeer de bloemen van de Centrale Aalsmeerse
Veiling en vanaf Station Aalsmeer-Oost de bloemen van Veiling
Bloemenlust.
Een onderdeel van de passagierstrein was meestal een post- of
bagagerijtuig. Naast het in ontvangst nemen van goederen werd
door de conducteur ook de post meegenomen op de trein. Post die
was aangeboden op het station of bij de trein werd afgestempeld
in de trein met een trein - of blok - stempel. Welk stempel werd
gebruikt hing af van het traject dat werd gereden. De conducteur
moest zelf de namen in de stempels wisselen. Het stempel bestond
uit drie stroken. De bovenste strook voor de plaats van vertrek.
 De
middelste strook voor de datum en de onderste strook voor de plaats
van aankomst. Of werkelijk altijd het stempel door de conducteur
goed werd gewisseld is bijna niet na te gaan. Het hierbij getoonde
stempel zou ook in een verkeerde richting (Amsterdam naar Haarlem)
gebruikt kunnen zijn. Het stempel rechts is een duidelijk geval
van fout wisselen. Het stempel draagt het traject AMSTERDAM ~
AMSTERDAM via AALSMEER. Of de onderste of de bovenste strook is
de conducteur vergeten te wisselen.
Als expresse gefrankeerde brieven en briefkaarten kunnen aan het
bagage - bureau van de stations worden afgegeven. Na voorzien
te zijn van een door de N.S. uitgegeven zegel van 10 cent volgt
verzending met de eerstvolgende trein. Op het station van bestemming
overdracht aan de post voor de bestelling.  Aantekenen
is niet mogelijk. Zo luidt dienstorder 164 d.d. 01-04-1924. Een
mooi voorbeeld hiervan ziet u op dit blad. Het 10 cent zegel werd
op de achterzijde van het poststuk geplakt en net als de frankeer-
zegels aan de voorzijde van het stempel "AALSMEER - 24.SEP.1940
- N.S." in paars. Een leuk detail van deze brief is dat de zegels
uit de Konijnburgserie van 1940 nog gebruikt zijn terwijl Nederland
op dat moment al bezet was.
Station Aalsmeer was het grootste lokaalspoorstation dat Nederland
ooit rijk is geweest. Het moet een geweldig gezicht geweest zijn
in de jaren 1912 tot ongeveer 1940. Vooral na 1918, toen alle
spoorlijnen in de regio gereed waren, was het de gehele dag een
af- en aanrijden van de stoomtreinen vanuit alle richtingen.
De plannen waren groots geweest, de uitvoering van de plannen
in onze regio was nog grootser geworden en nog duurder. Het aanleggen
van de spoorlijnen in de ons omringende polders met hun slappe
grond had een vermogen gekost. De opbrengsten uit de spoorlijnen
vielen helaas tegen. De voortgaande vernieuwingen, zoals de opkomst
van de auto, de vrachtwagen en vooral de autobusdiensten maakte
dat spoorlijnen moeilijk rendabel waren te exploiteren. Een grote
opleving kende het personenvervoer nog begin jaren '40 toen alle
andere vormen van vervoer wegvielen. In 1950 was het personenvervoer
zodanig verminderd dat besloten werd dit vervoer te staken. Met
het wegvallen van het personenvervoer stopte ook het postvervoer
omdat het post- en bagagerijtuig deel uitmaakte van de passagierstrein.
Het vervoeren van goederen werd nog voortgezet tot circa 1975.
Slechts door het vinden van een eenvoudige zegel met een stempeltje
is een verzameling ontstaan rond een zeer interessante (en door
velen vergeten) episode van onze Aalsmeerse geschiedenis. Veel
gevonden poststukken en treinstempels dragen aan de beeldzijde
oude en leuke afbeeldingen van ons dorp. Samen met de stempels
geven ze ons een prachtig tijdsbeeld. Beelden uit de tijd dat
treinen vol bloemen vanuit Aalsmeer opstoomden in alle richtingen.
Klaas F. Keessen
Zie ook op deze Site over de Haarlemmermeerspoorlijnen;
Van
Streek Post (I) 100jaar trein Aalsmeer ~ Haarlem
Van Streek Post (4) Treinzegels - spoorwegzegels
|
